معرفی ساز سلانه، ابداع یک ایرانی

شاید نام ساز سلانه را شنیده باشید. اما تاریخچه آن را ندانید. این ساز در قرن 16 میلادی رواج داشته و اما پس از آن دچار تغییراتی شده. در آن سال‌ها این سازها با 3 سیم به شکل یک ساز 3 گوش بود که نوازنده می‌توانست بر اساس نیاز خود به ساز سیم اضافه کند و صدای بم‌تر هم ایجاد کند. گویا این ساز چند قرن گم شده که دوباره توسط ایرانیان کشف شد. البته هیچ‌کس نمی‌داند که این ساز در آن سال‌ها چه صدایی داشته است. این ساز بسیار شبیه به ساز عود است که دسته بلندتری دارد. اگر به این دسته از سازها علاقمند هستید به شما پیشنهاد می‌کنیم آن را در یک  آموزشگاه موسیقی در تهران به خوبی بیاموزید.

تماشای نماد و نشانه‌های قدیمی از روی عکس و اثرها نشان می‌داد که ایرانیان از گذشته به سازهای زخمه‌ای علاقه زیادی نشان می‌دادند. سازهایی که در دیرباز از آن‌ها استفاده می‌کردند با نوع امروزی تغییرات بسیاری داشته است. سلایق مردم در گذشته به گونه دیگری بوده که شاید برای امروزیان قابل درک نباشد. اما موضوعی که امروزه واضح است علاقه مردم به سنت‌ها و زنده نگه داشتن آن‌هاست. اگر بخواهیم روشن‌تر بگوییم نگاهی به طرفداران موسیقی‌های سنتی بیندازید. دیگر مثل گذشته تنها افراد مسن طرفدار این نوع موسیقی نیستند. حتی بیشتر افراد طالب بلیط موسیقی‌های سنتی جوانان هستند. تمامی این نشانه‌ها به غنی بودن موسیقی سنتی ایران مرتبط است.

اما ساز سلانه چگونه اختراع شد؟ این ساز ابداعی توسط دستان هنرمند سیامک افشاری و استاد حسین علیزاده ساخته شد. این ساز که قدمت طولانی ندارد، ظاهر آن شبیه سازی شده از سازهای قدیمی از تاریخ دور ایران است. این ساز بسیار شبیه به ساز تنبور اما با دسته بلندتر است. ساز سلانه دارای 12 سیم است که با شنیدن آن بیشتر متوجه صدای زیر بودن آن می‌شوید. جالب است بدانید که 6 سیم از این ساز برای کوک کردن به کار می‌رود و 6 سیم دیگر که دارای طنین است برای بهتر نشان دادن رنگ و هارمونی موسیقی است.   

چگونگی پیدایش ساز سلانه

دلیل نام‌گذاری این ساز به گفته سیامک افشاری این است که خیلی دیر به ابداع این ساز دست زده‌اند. این سلانه سلانه پیدا کردن سازی که جایش خالی احساس می‌شد، دلیل نامگذاری آن است. پیدایش یک ساز جدید جسارت می‌خواهد. کسی که به علم موسیقی مسلط باشد و سازی را ابداع کند که با ورودش به دنیای موسیقی نور و نوایی بیشتر پدید آید.

به گفته استاد حسین علیزاده موضوع اختراع ساز جدید ممکن است در ذهن هر آهنگساز و نوازنده‌ای شکل بگیرد. اما این که جسارت این کار را داشتن هم بسیار مهم است. جسارتی که باعث نشود تمام چند سال تلاش در حوزه موسیقی خود را زیر سوال ببرد.

با پیدایش ساز سلانه در سال 2003 میلادی منجر به انتشار آلبومی با همین نام شد. این آلبوم با 4 قطعه مهتاب، پگاه، آفتاب، شامگاه که قطعه‌های 16، 13، 11 و 21 دقیقه‌ای است شما را با تکنوازی این ساز آشنا می‌کند. حسین علیزاده در این آلبوم بداهه نوازی را در دستگاه بیات اصفهان، بیات کرد افشاری و سه گاه نواخته است. در واقع این ساز ترکیبی از سازهای تنبور، سه تار و بربط است اما صدایی کاملا متفاوت دارد.

بداهه نوازی با ساز سلانه

به طور کلی اکثر نوازندگان ایرانی نظرشان بر این است که سازهای سنتی ایرانی برای تکنوازی مناسبند و خیلی سخت با بقیه سازهای ارکستری هماهنگ می‌شوند. همچنین این سازها را می‌توان بداهه نواخت. یعنی نوازنده با حس و حال خود شروع به نواختن قطعه دلخواه خود کند و تمامی نت‌های آن را به دست خود گیرد و بنوازد. در بداهه نوازی، نوازنده بر اساس حس و حال آنی و در همان لحظه خود شروع به نواختن می‌کند. نیازی ندارد که روزها برای نوشتن نت زمان بگذارد و ملودی خاصی را تمرین کند. حتی ممکن است از همان بداهه نوازی یک قطعه شاهکار پدید آید. وقتی نوازنده از بداهه نوازی خود راضی باشد حال آن را تبدیل به ملودی می‌کند.