مسیر پیدایش موسیقی ایرانی از دیروز تا امروز

موسیقی در ایران باستان

مهم‌ترین سند وجود موسیقی در ایران باستان، به سنگ‌نگاره‌های موجود در شهرهای گوناگون ایران، از جمله ایلام و دزفول باز می‌گردد. این سنگ‌نگاره‌ها اغلب نمایشی از مراسم بزم است؛ که در آن خنیاگران با نواختن سازهای گوناگون در کنار خوانندگان و… مشغول هستند. این سنگ‌نگاره متعلق به زمان‌های گوناگونی از صده 27 پیش از میلاد تا سده 17 پیش از میلاد مسیح است.
سازهایی مانند چنگ، شیپور، تنبک، تار و دف از جمله سازهایی هستند که در این سنگ‌نگارها به چشم می‌خورند. به همین دلیل می‌توان گفت مبدا پیدایش بسیاری از سازهای امروزی، همین سازهای باستانی موسیقی ایرانی است.
موسیقی ایرانی در دوران هخامنشیان به سه دسته محلی، نظامی و مذهبی تقسیم می‌شود. در آن زمان موسیقی ایرانی بیش از ملودی، بر آواهای گوناگون تمرکز داشت. در دوره ساسانیان، انوشیروان ساسانی، فعالیت‌های زیادی در زمینه توسعه موسیقی در ایران داشت. راه یافتن موسیقی ایران در این دوران به کشورهای دیگر، از جمله جهان عرب و همچنین رشد و نمو موسیقی‌دانان بزرگی از جمله باربد، نکیسا، بامشاد و… در این دوره ظهور کردند.

موسیقی ایرانی پس از اسلام

موسیقی ایرانی در دوران پس از اسلام، بیش از آنکه خود رشد و نمو کند؛ موجب رشد و نمو موسیقی دنیای عرب شد. هنوز هم در دستگاه‌های موسیقی عربی، نشانه‌های زیادی از موسیقی سنتی ایران دیده می‌شود.
نکته دیگر در این دوران توجه اعراب به موسیقی جنگی بود. به همین دلیل نیز می‌توان گفت در دوران حکومت‌های سامانیان، سلجوقیان و صفویان تغییرات عمده‌ای در سبک موسیقی ایرانی داده نشد.
دوره افشاریه نیز بیش از هرچیز به جنگاوری گذشت و نادر شاه اگرچه به موسیقی علاقه داشت؛ اما تلاشی برای گسترش آن نکرد.
در نهایت اگرچه حکام زند علاقه زیادی به موسیقی داشتند؛ اما کوتاه بودن دوران پادشاهی آنها، موجب شد که در این دوره نیز تغییرات گسترده‌ای در این زمینه دیده نشود.

موسیقی سنتی در دوران معاصر

علاقه حکام قاجاریه به موسیقی، آغازگر دوران معاصر موسیقی در ایران است. در این دوره هنرمندان بزرگی ظهور کردند و قطعات مشهور بسیاری ساخته شد. این دوران را می‌توان دوران رشد و نمو موسیقی ایرانی به شکل امروزی دانست. همچنین در این دوران و با کمک امیرکبیر، دانشجویان ایرانی با اصول نظری و تئوری موسیقی غربی نیز آشنا شدند؛ که این موضوع به هرچه علمی‌تر شدن موسیقی سنتی در ایران نیز کمک بسیاری کرد.
این مسیر از دوران قاچار تا امروز ادامه داشته است؛ و هنرمندان بسیاری در موسیقی سنتی ایران رشد کرده و آثار ماندگاری را ارائه کرده‌اند.
گسترش هرچه بیشتر راه‌های ارتباطی با سایر نقاط جهان در این دوران بیش از هرچیز بر موسیقی ایران اثر گذاشته است؛ و آغاز به کار مجلات، بنیادها و انواع آموزشگاه موسیقی در تهران و سایر شهرهای ایران، موجب گسترش هرچه بیشتر محبوبیت موسیقی ایرانی شده است.
البته قابل ذکر است که در اواخر دوره پهلوی، موسیقی سنتی آن‌طور که باید مورد توجه قرار نگرفت؛ و اکثر فعالان موسیقی به سمت موسیقی غربی و پاپ رفتند. این در حالی است که در دهه‌های بعد از انقلاب، به دلایل دگرگونی شرایط سیاسی و فرهنگی، موسیقی سنتی بار دیگر مورد توجه قرار گرفته و شروع به رشد و نمو نمود.