آشنایی با چند سبک اصلی در موسیقی بلوچستان

موسیقی شاعری در بلوچستان

موسیقی شاعری را باید گسترده‌ترین سبک موسیقی در این منطقه دانست. در این سبک خواننده را شاعر می‌نامند. از این سبک با نام‌هایی از جمله حماسی و شروندی هم یاد می‌شود. از آنجا که اهمیت کلام و متن شعرها در این موسیقی بسیار بالا است؛ می‌توان این سبک را نمادی از فرهنگ بلوچی و شناسنامه موسیقی بلوچستان نامید.
مضامین موجود در این سبک محدودیت خاصی نداشته و به موضوعات متنوعی از جمله داستان‌های حماسی، شعرهای عاشقانه، پند و اندرز، مسائل جنگی و قومی و… پرداخته می‌شود. این سبک موسیقی معمولا توسط دو ساز خاص منطقه بلوچستان، یعنی تنبیرگ و سرود نواخته می‌شود. گاهی شاعر یا همان خواننده مسئولیت نواختن یکی از این سازها را نیز بر عهده دارد. در این سبک به خواننده لقب‌هایی همچون پهلوان یا ملا نیز داده می‌شود.
از دیدگاه فنی، این سبک موسیقی معمولا با یک زهیروگ شروع شده و یک آهنگ ریتمیک با کوک پایین در ادامه آن نواخته می‌شود. در نهایت و به تدریج در طول نواختن، کوک سازها بالاتر رفته و تمپوی آهنگ‌ها بیشتر می‌شود.
متاسفانه سبک موسیقی شاعری در بوچستان در مسیر زوال و کم‌توجهی قرار گرفته است.

موسیقی سوت در بلوچستان

سوت یا نازینک را باید متداول‌ترین سبک موسیقی نواحی در بلوچستان دانست. شاید محبوبیت موسیقی سوت را بتوان به موضوعات مطرح شده در آن مرتبط دانست. این سبک موسیقی معمولا به وصف یار و دیار، گله از دلتنگی و موضوعات مشابه می‎پردازد. احتمالا به همین دلیل نیز در عامه مردم جایگاه مناسبی دارد.
موسیقی سوت به دلیل داشتن زبان عامیانه‌تر و همچنین شادتر بودن، معمولا در خارج از منطقه بلوچستان نیز مورد توجه است. به عنوان مثال اغلب موسیقی‌های بلوچی که در رسانه‌های کشوری پخش می‌شود، مرتبط با این سبک است.
در زمینه نوع ساز به‌کار رفته در این سبک نیز، می‌توان گفت تقریبا تمامی سازهای موسیقی موجود در این منطقه در موسیقی سوت به کار می‌روند. از جمله این سازها می‌توان به رباب، بنجو، دهلک، سرود، تنبیرگ، کنجری و کوزگ اشاره کرد.

موسیقی ذکر در بلوچستان

موسیقی ذکر در انواع مختلف و با اهداف مختلفی در بلوچستان نواخته می‌شود. در واقع موسیقی ذکر را باید نوعی مراقبه دانست که همچون یک مراسم آیینی برگزار می‌شود. در ادامه دو نمونه از این موسیقی بلوچستان را به اختصار معرفی خواهیم کرد.

ذکر مالد پیرپتر

دراویش قادری در جنوب بلوچستان، به کمک دف‌های بزرگ (سما) و کوچک (کسل)، این سبک موسیقی را اجرا می‌کنند.
در این سبک یک خلیفه و حلقه مریدان او حضور دارند. خلیفه ذکر اصلی را خوانده و سما را می‌نوازد. مریدان نیز پاسخ ذکر را داده و در حین آن کسل را می‌نوازند.
دف‌های مورد استفاده در این سبک موسیقی بر خلاف دف‌های معمول، زنجیر نداشته و پوست بسته شده روی آن نیز ضخیم‌تر است.

ذکر غزل‌های صاحبان چشتی

مناطق اطراف سراوان در شرق بلوچستان، اصلی‌ترین مرکز اجرای این سبک موسیقی است. سازهای رباب و تنبیرک، دو ساز اصلی مورد استفاده در این سبک است.
در این سبک، نوازنده اصلی غزل را خوانده و بقیه افراد حاضر در حلقه ذکر نیز، بیت اصلی غزل (سربند) را تکرار می‌کنند.
اجرای این سبک موسیقی آیینی بسیار پرشور بوده و معمولا از سرشب آغاز شده و تا پیش از طلوع آفتاب ادامه دارد. غزل‌های انتخابی در این سبک از شعرای بزرگی از جمله مولانا و حافظ و یا شعرای منطقه، مانند شیخ عبدالقادر جیلانی، صاحب عبدالرئوف، سید نبی بخش و… انتخاب می‌شود.